Ozonowanie – ozon na start

Ozonowanie to najlepszy sposób walki z roztoczami, grzybami lub pleśnią.

Gdzie stosujemy ozonowanie

Dezynfekcja mieszkania

Wprowadzając się do nowego domu lub mieszkania (szczególnie tych kupionych na rynku wtórnym) często nie zdajemy sobie sprawy jak wiele drobnoustrojów i owadów zamieszkuje tę powierzchnię  już od dawna. Nigdy nie wiadomo kto mieszkał tam przed nami, czy zachowywał czystość, czy miał „owadzich lokatorów”, którzy pozostali w szczelinach podłogi lub pod boazerią. Być może poprzedni właściciel był nosicielem wirusa HCV, odpowiedzialnego za najgorszą i nieuleczalną żółtaczkę typu C, lub HIV. HCV to jeden z najbardziej trwałych i zjadliwych wirusów. Może on pozostać aktywny, aż do kilku miesięcy. Jak szacuje Państwowy Zakład Higieny w Polsce zarażonych jest około 200 tys. dorosłych (w zależności od badań zakres ten wynosi 150 – 250 tys.). Czyli jedna na 100 osób dorosłych może być zakażona. Niestety tylko co 10 zakażony wirusem HCV wie o swojej chorobie.

Sprzątanie po zmarłym

W przypadku, gdy osoba samotna dokona ostatniego tchnienia w domu, tylko przeraźliwy odór jest sygnałem dla sąsiadów, że w mieszkaniu znajdują się zwłoki. Zwłoki szczególnie w wysokiej temperaturze rozkładają się szybko,
(nie ważna jaka jest pora roku, w zimie grzeją kaloryfery), błyskawicznie następują procesy gnilne, zlatują się muchy składające jaja na ciele denata, a śmierdzące płyny ustrojowe często „przemiękają i przeciekają” przez podłogę. Miejsce to należy uprzątnąć. Niestety nigdy nie mamy pewności czy firma zajmująca się tego typu zleceniami solidnie odkaziła i wysprzątała dom lub mieszkanie. Przypuśćmy jednak, że mieliśmy szczęście i wprowadzamy się do odświeżonego mieszkania. Ściany odmalowane, podłogi wycyklinowane… na pierwszy rzut oka wszystko gra. Ale po pewnym czasie pojawiają się pewne symptomy. Czujemy zmęczenie, dzieci zaczynają kichać i kaszleć. Pojawia się u nich wysypka. Przyczyną są zarodniki grzybów pleśniowych, utrzymujące się w pomieszczeniu nawet przez długie miesiące po usunięciu wykwitów grzybni. Nasze azyl bez wątpienia „choruje”.

Senność, zmęczenie, dekoncentracja…

„Syndrom chorego budynku” to potoczne określenie mieszkania lub domu, w którym rozwijają się grzyby pleśniowe. Dzielenie przestrzeni mieszkalnej z niechcianymi współlokatorami może stać się przyczyną wielu problemów ze zdrowiem. Początkowe objawy wywołane przez patogeny zasiedlające ściany budynków mieszkalnych są niespecyficzne. Najczęściej  ludzie, narażeni na  stały kontakt z zarodnikującymi pleśniami, bądź samymi zarodnikami unoszącymi się w pomieszczeniu stają się senni, towarzyszy im permanentne zmęczenie, kłopoty z koncentracją oraz rozdrażnienie. Dopiero w późniejszym etapie organizm staje się podatny na częste infekcje. Żeby przeciwdziałać poważniejszym schorzeniom, w szczególności górnych dróg oddechowych np. astmie, pojawiającym się po wielu miesiącach, należy bezwzględnie likwidować elementy zagrzybione oraz pozbyć się alergizujących zarodników unoszących się po oczyszczeniu pomieszczenia w powietrzu.

Ozonowanie a zwalczanie grzybów

Gatunki grzybów

Wyróżniamy około 100 tysięcy różnych gatunków grzybów, stanowią one najliczniejszą grupę wśród gatunków żywych. Najnowsze badania dowodzą, że organizmy te mogą doskonale rozwijać się  niemal w każdych warunkach. Wystarczy odcisk ludzkiego palca, na czystym szkle, aby stworzyć środowisko dogodne do kiełkowania zarodników i rozwoju grzybni.

W budynkach mieszkalnych najczęściej występują grzyby pleśniowe należące do klas:

• Ascomycotina (workowce),
• Zygomycotina (sprzężniaki),
• Deuteromycotina (grzyby niedoskonałe).

Rozwój grzybów i pleśni

Sukces w zasiedlaniu nowych przestrzeni zapewnia im wysoka tolerancja środowiskowa. Jako organizmy są one zwyczajnie „mało wybredne”, ponieważ zadowalają się wszystkim, co zawiera nawet najmniejszą ilość związków organicznych (zwłaszcza cukrów). Idealnym środowiskiem rozwoju i wzrostu grzybów są otynkowane powierzchnie, powłoki malarskie, tapety oraz materiały drewnopochodne i drewno, które zawierają dużo związków organicznych.

Dodatkowym czynnikiem, który sprzyja rozwojowi pleśni jest wysoka wilgotność powietrza. Optimum wilgotnościowe wynosi  około 60%, jednak wiele gatunków jest w stanie przetrwać w warunkach dość niskiej wilgotności nawet przez kilka lat. Kolejnym ważnym czynnikiem jest temperatura. Optymalny zakres wynosi od 18 do 32°C (niektóre grzyby mogą przetrwać nawet w temp. 60°C). Grzyby pleśniowe przytwierdzają się do podłoża za pomocą wyspecjalizowanych strzępek zwanych haustoriami, przylg (apresoriów) lub chwytników (rizoid).

Pleśń w domu?

Najbardziej charakterystycznymi objawami zasiedlenia pomieszczenia przez grzyby pleśniowe są przebarwienia, plamistości, naloty bądź w późniejszych etapach łuszczenie, odkruszanie się lub odstawanie znacznych powierzchni ścian.

Naloty i przebarwienia to barwne zmiany pojawiające się na powierzchni ścian. Przeważnie są one wynikiem obecności barwnych skupisk zarodników lub strzępek. Kolor jest cechą charakterystyczną dla danego gatunku grzyba lub pleśni.

Plamistości powstają, w wyniku produkcji przez grzyby enzymów rozkładających związki organiczne złożone do łatwiej przyswajalnych przez nie związków prostych. Grzyby jak inne organizmy żywe potrzebują tlenu. W procesie wymiany gazowej wytwarzają duże ilości dwutlenku węgla i wody. W wyniku połączenia CO₂ i tlenku wapnia powstaje kwaśny węglan wapnia, który jest odpowiedzialny za powstawanie i rozlanych plam i nacieków barwnych na ścianach.

Kruszenie lub łuszczenie to rozpad zapraw i cegieł. Za proces ten odpowiedzialne są kwasy organiczne wydzielane przez patogeny w trakcie ich wzrostu i rozwoju. Gdy rozwijająca się grzybnia zaczyna wnikać w porowatości ścian wypełniając je, powoduje nacisk na ścianki mikroszczelin. Wynikiem tego procesu jest odrywanie elementów wykończeniowych ścian, objawiające się odstawaniem większych płatów ściany.

Podstawowym błędem jest mylenie tzw. wykwitów solnych i purchli z obecnością grzybów pleśniowych. Wykwity solne zazwyczaj powstają w procesie krystalizacji soli rozpuszczonych w materiałach budowlanych. Przyczyną tego procesu jest woda penetrująca porowate przestwory w cegłach, cementowych spoinach oraz tynkach, która wymywa sole i po jej odparowaniu pozostawia na powierzchni ścian twory „pleśniopodobne” w postaci plam.

Purchle są następstwem gromadzenia się nadmiernej ilości wilgoci i utraty przyczepności przez farby, tynki lub gładzie. Kondensująca woda na powierzchni ścian powoduje odseparowanie materiałów, które zaczynają przybierać postać bąbli na jej powierzchni. W miejscach powstawania Purchli pokrycie ścian zaczyna się kruszyć  i stopniowo odpada.

Warto pamiętać, że purchle oraz wykwity solne nie są tworami powstałymi w wyniku zasiedlenia przez grzyby lub pleśnie, ale stan któremu towarzyszy ich powstawanie (nadmierna wilgotność) sprzyja ich rozwojowi i zasiedlaniu. Dlatego też, wyżej opisane, mimo braku pierwotnego związku z patogenami nie powinny być lekceważone.

W miejscach zawilgoconych najczęściej pojawiają się następujące grzyby:

Rodzaj Alternaria:

• Alternaria alternata,
• Alternaria chartarum,
• Alternaria humicola.

Gatunki te występują głownie na drewnie i materiałach drewnopodobnych oraz tynkach i powłokach wykonanych z farb. Porażają one i rozwijają się na powierzchni. Grzybnia tworzy bezbarwną, aksamitną powłokę, która z czasem ciemnieje i zmienia barwę na brunatną. Swoistą powłokę pokrywa masa wielokomórkowych zarodników o maczugowatym kształcie. Na szczycie pojedynczych, ciemno wybarwionych trzonków konidialnych powstają zarodniki zebrane w łańcuszki.

Rodzaj Aspergillus:

• Aspergillus niger,
• Aspergillus fulvus,
• Aspergillus versicolor.

Grzyby te występują najczęściej na zawilgoconych ścianach, tapetach, boazeriach, tynkach, oraz powłokach malarskich. Cechuje je wytwarzanie początkowo białej, w późniejszym etapie brązowej lub szarej powierzchniowej grzybni. Ma ona zróżnicowaną strukturę:  aksamitną, wełnistą lub kłaczkowata. Rodzaj ten charakteryzuje bardzo obfite zarodnikowanie. Na szczycie rozszerzających się i zaokrąglonych trzonkach konidialnych powstają zarodniki zebrane w łańcuszki. Zabarwienie konidiów jest zróżnicowane, występują one w odcieniach od zielonego poprzez brunatne, aż do zupełnie czarnych.

Rodzaj Cladosporium:

• Cladosporium herbarium,
• Cladosporium fulvum.

Dogodnym środowiskiem do rozwoju grzybów z tego rodzaju jest  nadmiernie zawilgocone drewno i materiały drewnopochodne, tapety, farby, jak i papier oraz materiały opakowaniowe. Charakterystyczna szarobrązowa lub zielono brązowa grzybnia jest zewnętrznym objawem porażenia materiału przez grzyby tej grupy. Trzonki konidialne mają drzewkowato rozgałęziony kształt, a na ich końcach w łańcuszkach powstają bardzo liczne zarodniki konidialne, które zwykle są jednokomórkowe (sporadycznie 2-4), o jajowatym kształcie, gładkiej fakturze i oliwkowej barwie.

Rodzaj Fusarium:

• Fusarium moniliforme,
• Fusarium  oxysporum.

Rodzaj Fusarium najczęściej rozwija się na ścianach pokrytych farbami olejnymi lub emulsyjnymi jak i ścianach kartonowo-gipsowych, tynkach, drewnie oraz materiałach drewnopodobnych. W przypadku tej grupy grzybów za ich pośrednictwem dochodzi do biodegradacji elementów konstrukcyjnych, ponieważ rozkładają one głównie celulozę. Objawem porażenia przez patogeny jest obfita grzybnia jasnożółta, czasami różowawa lub czerwona. Pierwszy typ zarodników ma kształt sierpowaty,  i zaopatrzony jest w liczne przegrody poprzeczne (makrokonidia). Drugim typem zarodników są jednokomórkowe, eliptyczne mikrokonidia. Makro i makrokonidia powstają na rozgałęzionych trzonkach konidialnych

Rodzaj Penicillium (ok. 140 gatunków)

• Penicillium brevicompactum,
• Penicillium cyclopinum,
• Penicillium commune.

Penicillium zasiedla zawilgocone ściany oraz ich wykończenia (tynki, powłoki malarskie z farb olejnych i emulsyjnych, boazerie jak i tapety). W pierwszym etapie na porażonych elementach pojawia się bezbarwna, wełnista grzybnia, która rozwija się na powierzchni.  Grzyby wytwarzają wielokrotnie rozgałęzione trzonki konidialne, a na ich końcach tworzą się zebrane w łańcuszkach zarodniki. W dużym powiększeniu grzyby te wyglądają jak pędzel, stąd nazywane są potocznie pędzlakami. Kolory zarodników są bardzo różne: czarne, zielone lub szare, cecha ta ułatwia rozróżnienie z jaki gatunek występuje w domu.

Rodzaj Trichoderma:

• Trichoderma viridae,
• Trichoderma koningii.

Zasiedla zawilgocone materiały drzewne, drewnopodobne oraz boazerie. Cechuje je wytwarzanie luźnej, watowatej, bezbarwnej grzybni, która pod wpływem czasu zmienia kolor na żółtozielony i pokrywa się całą masą zarodników. Konidia są skupione są na butelkowato rozszerzających się ku dołowi trzonkach. Zarodniki są kuliste czasem elipsoidalne w odcieniach ciemnej zieleni.

Rodzaj Turula

• Turula murorum,
• Turula herbarium.

Grzyb bytuje głownie na zawilgoconych murach, tynkach, powłokach farbiarskich i lakierowanych powierzchniach  oraz  na materiałach wytworzonych z masy celulozowej. Charakterystyczną cechą jest niebieskoszary nalot grzybni, która wraz z upływem czasu rozpada się na kuliste zarodniki nazywane oidiami. Oidia mają grube ściany komórkowe w czarnym kolorze. W zależności od podłoża grzyby dokonują degradacji powierzchniowej lub wgłębnej.

Gatunek Stemphylium botryosum

Patogen rozwija się na ścianach, tynkach, warstwach z farb i tapetach ściennych, a także w drewnie. Rozrost grzybni następuje powierzchniowo. W początkowej fazie jest ona bezbarwna, później staje się szarozielona z czarnym lub brunatnym odcieniem. Trzonki konidialne zakończone są w szczytowej części lub z boku łańcuszkiem zarodników. Zarodniki konidia są podzielone na komory podobnie jak u grzybów z rodzaju Alternaria. Odróżnia je jedyne bardziej kanciasty kształt.

Gatunek Aureobasidium pullulans

Rozwija się na farbach olejnych i emulsyjnych. Może też zasiedlać drewno, tapety, a także na produktach spożywczych. Grzyb doprowadza do powierzchniowej biodegradacji. Na zasiedlonych elementach konstrukcji wytwarza grzybnię przypominającą czarny nalot. Strzępki grzybni posiadają liczne przegrody. Tworzą chlamydospory – zgrubienia strzępek czyli formy przetrwalnikowe. Konidialne zarodniki są owalne i powstają przez pączkowanie.

Gatunek czuprynek kulisty (Chaetomium globusom)

Zasiedla zawilgocone elementy drewniane. Może porażać także mury i tynki, powierzchnie pokryte farbą, boazerie i tapety. Przy dużej wilgotności prowadzi do szarego rozkładu elementów drewnianych (degradowane są tkanki na głębokości 1-2 cm). Porażone powierzchnie pokrywa  grzybnia w oliwkowo-czarne kolorze. Powstałe naloty zbudowane są z płożącej się po powierzchni grzybni. Zarodniki kształtu kulistego, w rozmiarze 0,5-1,0 µm i  wytwarzane są wewnątrz czarnych otoczni powstających pośród strzępek grzybni.

Zasięg zagrzybienia

Szacunkowo aż 25% mieszkań jest narażona na działanie alergenów i innych metabolitów pochodzenia odgrzybowego. Pierwszy raz straty spowodowane przez grzyby zostały po raz perwszy oszacowane w Holandii w 1965 r. przez Eleonore H. Hueck van der Plas. Badaczka stwierdziła wówczas, że około 2% materiałów ulega rozkładowi. Przeprowadzone w 1996 r. w Polsce badania wykazały, że szacowane straty z powodu występowania grzybów w pomieszczeniach mieszkalnych wyniosły 1084 mln zł. Obecnie uważa się, że zniszczenia w wyniku destrukcyjnej działalności patogenów mogą przekraczać nawet wartość 5% PKB.

Destrukcyjna działalność grzybów występujących w pomieszczeniach mieszkalnych polega nie tylko na stratach związanych z niszczeniem konstrukcji i zaburzania walorów estetycznych domów, stanowią one jednocześnie zagrożenie dla organizmu ludzkiego.

Najgroźniejszymi rodzajami są:

• Penicillium,
• Aspergillus,
• Rhizopus,
• Mucor,
• Cladosporium,
• Aureobasidium.

Patogeny te w sprzyjających warunkach wytwarzają zarodniki przez cały rok. Liczba takich zarodników może przekraczać 1000 sztuk/m³. Takie „zawieszone” w powietrzu zarodniki negatywnie oddziaływają na organizm ludzi zamieszkujących zagrzybiałe pomieszczenia.

Aspergillus niger i A. flavus powodują aspergilozę zatok, płuc, rogówki, oczodołów, skóry, paznokci jak i zewnętrznego przewodu słuchowego. Rodzaj Rhizopus może wywołać mukormikozę zatok oraz płuc. A powszechnie znane drożdżaki z rodzaju Candida to główna przyczyna kandydozy gardła, błon w jamie ustej, narządów płciowych. Powodują one także wyprzenia (zmiany zapalne skóry), rozsiana grudkowate skóry i kandydozę układową. Mucor wytwarza zarodniki będące przyczyną alergii dróg oddechowych. Podobnie Penicillum notatum powoduje objawy alergiczne, ale atakuje głownie błony śluzowe oczu, jamy ustnej i nosowej. Natomiast grzyb Acremonium odpowiedzialny jest za grzybicę paznokci oraz zakażenia rogówki.

Ozon na straży bezpieczeństwa

Kiedy wykwit zostanie zlikwidowany, należy pamiętać, że powietrze nadal nasycone jest zarodnikami. Nie usunięcie ich może stać się przyczyną ponownego zainfekowanie ścian. Jeśli taki jeden „mały zarodniczek” spadnie w dogodne miejsce, znów wykiełkują z niego strzępki grzybni i problem powróci. Dlatego należy pamiętać o ich likwidacji. Najlepszą metodą zwalczania jest ozonowanie.

Dogodną metodą niszczącą zarodniki unoszące się w powietrzu oraz inne niepożądanie drobnoustroje, alergeny jak i owady jest ozonowanie. Ozonowanie jest bezpiecznym dla człowieka zabiegiem i można je zastosować nawet przy odkażaniu pomieszczeń zakładów wytwarzających produkty spożywcze. Po wykonanym prawidłowo zabiegu będziemy mieć pewność, że pomieszczenie jest wolne od wszystkiego, co może zagrażać zdrowiu naszemu i naszych dzieci.